4 burnt alive, several hurt in Indo-Swift factory fire in Lalru

LALRU(SAS NAGAR) - Four people were burnt alive and several others injured in a major fire caused by a boiler blast in a chemical factory near Lalru in this subdivision of Mohali district today.

Police said the fire started in the Dashmesh Medicare factory this morning after a boiler exploded in a reacter on the first floor of the building. Several fire tenders, which were pressed into service, battled for many hours to extiguish the blaze.

The bodies of four people, who were burnt alive in the fire were taken out of the debris. The deceased were yet to be identified. Two persons were still stated to be missing from the factory premises. Several people who sustained burn injuries in the fire were taken to local civil hospital, various private hospitals in the town and Government Medical College hospital in Sector 32 in Chandigarh.

Shimla DC summons principal on turban row

A missionary school, St Edwards School, has been caught in a religious row for allegedly banning Sikh students from wearing turban during school hours.
Parents of a Class XII student, Gurleen Singh, complained to the district administration that their son was not allowed to wear turban within the school premises. Instead, the school authorities asked him to put on a patka- a small headgear. The alleged incident as per the family occurred on March 2.
Deputy Commissioner Shimla, Onkar Singh, has summoned the school principal, John Bosco, and members of Gurdwara Singh Sabha (GSS) on Saturday to sort out the issue. Besides, Singh said necessary action would be taken against any one found guilty for hurting religious sentiments of a particular community.
Chief Minister Prem Kumar Dhumal also condemned the alleged order and said no one was allowed to hurt the religious sentiments of any particular community.
He said that district administration will look into the matter. The school’s move led the parents of the Sikh students of the school to approach the district administration demanding action against school authorities.
The student’s father, Jaspal Singh, said, “My son came home crying and told us he was not allowed to wear a turban in the school.”
However, Bosco, denied the charges. He claimed that he never ordered a ban but just asked the boy to wear patka instead of turban like other Sikh school boys were doing.
“Sikh students in the school wear patka and not turban, so the boy in question was asked why he was doing so. There is no blanket ban on turban,” Bosco said.
On the first day of session the boy was asked about the turban but the matter ended on March 5. His parents came to the school on same day and the boy was later allowed to wear whatever he wished as per the religion, he said.
The principal’s clarification had, however, failed to satisfy the people of the community. The GSS of Shimla is now up in arms over the alleged ban order on turban.
The Sabha had requested Deputy Commissioner to take suitable action against the principal. Members even threatened to launch protest if such a draconian order was not “revoked.”
GSS chief Jaswinder Singh said Sikh community would not tolerate such an order by any school. It hurts the sentiments of Sikhs and would not be tolerated at any cost, he said.

New immigration policy of Canada draws flak

Chandigarh, April 29
More than one lakh Punjabis are likely to be affected by a controversial decision of the Canadian government to close the files of candidates who had applied for immigration under the federal skilled workers (FSW) category before February 28, 2008.
A protest will be launched against the move in Chandigarh on April 30.
The Conservative government in Canada has decided to create, what it terms, a fast and flexible immigration system and which will eliminate backlog in the federal economic immigration programme. The new policy aims at recruiting skilled labour that addresses the country’s immediate labour market needs.
The proposal, which was put in the Canadian budget on March 29, will be implemented soon. The government plans to refund fees and return applications of all those who applied before February 28, 2008.
The Conservative government feels that it should not be bogged down with the backlog created by the erstwhile Labour government. The move will affect three lakh people worldwide, most of whom are Indian and Chinese. Thousands of Punjabis have been waiting for immigration for the past eight years and will now stand no chance of immigration under the new format, which will fast-track immigration of 29 categories of skilled workers.
Advocate Rakesh Garg, who is also an applicant for permanent immigration and heads the Pre-2008 Canadian Back-loggers Association, said candidates from across the state would hold a rally in Chandigarh on April 30.
Garg said the association would also take up the matter with Chief Minister Parkash Singh Badal and urge him to seek Prime Minister’s intervention in the matter as more than one lakh Punjabis would be affected by the move. Other aggrieved applicants, including Lajwant Bains and Jagminder Singh, claimed the decision was a repetition of the Komagata Maru incident and against the Continuous Journey Act, 2008, as it “goes against the first come, first serve principle. They said family reunification cases would also be delayed under the new policy.
The immigration hopefuls have established a prospective Canadian immigrations Facebook page. Garg said he was also in coordination with prospective immigrants from China, Pakistan and Sri Lanka to launch a worldwide protest against the move.

Mr. B.S.Ghuman, President of the NRI Association of Canada and NRI Law Group, a Canada based law group, assured them of the full support, of any kind, to fight for their cause and press the Canadian government to give a second thought to it's decision.

Fight Against Breast Cancer

UK based NGO to provide special gloves to doctors, nurses
Moga,(India) April 29
Roko Cancer, a UK-based social organisation, has announced to launch an awareness drive among women in Punjab in the second week of May to help them detect breast cancer at an early stage.
Talking to The Tribune from Manchester (UK) on the phone, Kulwant Singh Dhaliwal, global ambassador of the organisation, said the growing number of breast cancer cases in the state was a matter of concern. The issue needed to be addressed by roping in the support of the Centre, the state government and social organisations.
Maintaining that early detection of breast cancer could help cure the disease, he said Roko Cancer had decided to distribute 10,000 specially designed gloves among women doctors and nurses for detecting breast lumps. “The glove costs around Rs 800 a pair but we will provide these free of cost to help save women in Punjab from this deadly disease,” he said.
“The gloves provide a safe and effective way for every woman to carry out breast self-examination.The gloves magnify the sense of human fingers allowing lumps of the size of a grain to be detected, which is not possible with bare hands,” Dhaliwal explained.
He said clinical trials of these gloves in several countries in Europe had proved its efficacy and these were widely used by women in the UK at home for self-examination.
He said Roko Cancer, which had been conducting mammography tests free of cost in collaboration with NRIs and the state Health Department for the past few years, had performed over 20,000 such tests in the state. “More than 1,000 cases of breast cancer have been confirmed. in the state and the results of another 2,000 are awaited”.
He said in the past couple of years, 200 women had been found suffering from breast cancer in Moga and Muktsar districts, 175 in Ferozepur district and 135 in Faridkot. There were hundreds of suspected cases in the Malwa belt.Stressing the need to make concerted efforts to spread awareness about breast cancer in Punjab, Dhaliwal said breast cancer was one of the leading causes of cancer deaths among women.
Roko (Stop) Cancer says...

200 women found suffering from breast cancer in Moga amd Muktsar districts

• 175 in Ferozepur district
• 135 in Faridkot district

Morinda bypass: Work on rail overbridge resumed

Chandigarh, April 29
A bypass started in the late 90s to facilitate smooth movement of traffic on the high-volume Chandigarh-Ludhiana road, that saw various obstacles, will at last be completed in a month or so.
Though the incomplete Morinda bypass, with only one of two rail over-bridges(ROBs) completed, was thrown open to traffic on August 1, 2006, work on the second ROB saw various hurdles.
A dispute between the Indian Railway and the civil contractor and delay in lowering the high-tension overhead power cable are the “official” causes for the delay in the completion of the second ROB. Some misunderstanding between the Punjab Government and the Railways rendered the approach ramps, completed in 2006, useless, wasting an investment of crores of rupees. So much so that columns on which the joining slab is now being laid were completed in 2008.
Section Engineer BK Narang admits delay in the completion of the second ROB. He cites many reasons. He says since the Chandigarh-Morinda rail track is electrified, lowering of the high-tension power cable proved to be a highly technical job.
“We tried constructing speed barriers and putting up steel barricades to prevent the movement of commercial vehicles, including trucks and buses, but without any success. Road users would dismantle all such structure, forcing us to delay the cable work.
“Finally we had to take police help. Now the police have put up check barriers on either side of the bypass 1.5 ft below the proposed joining slab. We brought down the high-tension (HT) cable in early April. Under safety rules, the HT cable has to be 1.5 ft below an overhead bridge and from the roof of the rail coach.
“We had a dispute with the earlier contractor. Now we have a new contractor. All the scaffoldings are new. Till the joining slab is laid, we are observing all safety norms, allowing trains to move at a speed of 20 km an hour,” says Narang, quoting from a survey conducted by the Railways that says 44,232 vehicles use the bypasss everyday.
Though work on laying the joining slab is in full swing, the Public Works Department and Infrastructure Development Board are yet to start work on joining the approach ramps with the Chandigarh-Ludhiana road.
Says PS Aujla, Principal Secretary, PWD, Punjab: “ Soon after taking over, I wanted this long-pending project to be taken up on a war footing. I have fixed May 30 as the deadline for the completion of the second ROB.”
Senior Railways and PWD officials have been visiting the site regularly to oversee the progress of work. The approach ramps, too, will need a fresh strip of premix. Even the stormwater drainage channels, now chocked, need to be cleared before the onset of the South-West Monsoon.


About the bridge

• Morinda bypass was inaugurated on August 1, 2006, by the then Chief Minister Capt Amarinder Singh with only one of two proposed rail over-bridges (ROBs) completed
• Work on the second ROB and approach roads, which was to be completed in May 2008, was held up for several reasons
• The completed Morinda bypass will now be commissioned by May-end or early June.

Sarabjit case: Indian advocates file mercy plea with Zardari

Amritsar, April 29
A delegation of Indian advocates has filed a mercy petition for Sarabjit Singh, lodged in Kot Lakhpat Rai jail, before Pakistan President Asif Ali Zardari.
Talking to The Tribune, BM Vinayak, a member of the delegation, here today said they also met Sarabjit Singh and Interior Minister Rehman Malik.
Vinayak, a member of the Punjab and Haryana Bar Council, said Sarabjit was lodged in a solitary confinement cell number E-7. Sarabjit had grown his beard and was wearing a skullcap, he said. "He was happy to see us and expressed his desire to meet his daughters," said Vinayak.
He said, "We took up Sarabjit's case with Interior Minister Malik during a lunch hosted by him. He informed us that Presidential pardon is the only way now. We requested him to arrange a meeting with Sarabjit and he happily obliged us."
He said they wrote the mercy petition citing humanitarian grounds. "Sarabjit has served 22 years in jail. His family too has suffered a lot. Further, his confinement will serve no purpose. But the President can grant him a pardon as a good will gesture to built cordial relations," said Vinayak adding that Malik had promised to follow up the matter with President Zardari.
Vinayak claimed that 33 Indians, including three women, were lodged in Kot Lakhpat Jail. "Two more Indians, excluding Sarabjit, have been sentenced to death. We have confirmed that 17 more Indians are in other district jails," said Vinayak.
The Interior Minister has extended visa for a year to all the 15 members of the delegation.
A resident of Bhikhiwind in Tarn Taran district, Sarabjit was convicted for the 1990 serial bomb blasts in Lahore and Multan in which 14 people were killed. Sarabjit was to be hanged in 2008. His execution was put off indefinitely following intervention of Pakistan Prime Minster Yousuf Raza Gilani.
However, his family members, especially his sister Dalbir Kaur, said that Sarabjit was wrongly convicted and the case was that of a "mistaken identity".

Two-day Sarab Bharti Punjabi meet from today

Patiala, April 29
A two-day Sarab Bharti Punjabi Conference, dedicated to the golden jubilee year of Punjabi University, will get underway here tomorrow. Punjab Chief Minister Parkash Singh Badal will be the chief guest, whereas delegates from various parts of the country will also attend the conference.
University Vice Chancellor Dr Jaspal Singh said with an aim to instill linguistic and cultural awareness among Punjabis living in states other than Punjab, the conference was started in 2008.

PM inaugurates Bathinda refinery

Phullokhari (Bathinda) - The Prime Minister, who dedicated the country's 24th oil refinery - the Rs.21,500-crore Guru Gobind Singh refinery in Punjab's Bathinda district - to the nation on Saturday, said: "We need to rationalise prices and at the same time ensure that the poor and needy are shielded from the effects of such a rationalisation."

He said with imports accounting for about 80% of India's crude oil requirements, spiralling oil prices in the international markets had put a serious strain on the country's import bill.

He said in order to insulate the common man from the impact of rising oil prices, the government has been shouldering a sizeable portion of the burden by pricing diesel, kerosene and domestic LPG below their market prices.

State-owned oil companies have not raised diesel, domestic LPG and kerosene rates for almost a year despite a steep increase in the cost of raw material - crude oil.

Even in case of petrol, where the government had in June 2010 freed prices from its control, state-owned oil companies have not been able to raise prices because of political pressure.
Petrol, priced at Rs. 65.64 a litre in Delhi, is about Rs. 9 short of its cost.

'Refinery will boost growth'

Unveiling the plaque to formally inaugurate the 9 million-metric tonne capacity Guru Gobind Singh oil refinery in Bathinda district's Phulokhari village, the prime minister said it would propel Punjab's economic growth. 

Spread across 2,400 acres, the refinery is located some 40 km from Bathdina city.

The PM said the project was a leap forward in Punjab's industrial development."Right from the beginning of the joint venture of the Rs. 21, 500 crore refinery, between Hindustan Petroleum Corporation Limited (HPCL) and Mittal Energy Investment Limited (MEL), the Congress-led UPA government has been closely monitoring the progress of the mega project," he said, in chaste Punjabi.

"After our government came to power at the Centre in 2004, we have been making all possible efforts to ensure the competition of the project well in time. I am happy to share that the central government kept all its promises to make the joint venture of the HPCL and MEL a success."

Dangerous - Do not drink Coka-Cola and eat MENTOS together...!!! Seeing is believing ?don't you think ?!!! Last week a little boy died in Brazil after eating MENTOS and drinking Coka-Cola together. One year before the same accident happened with another boy in Brazil .. Please check the experiment that has been done by mixing Coka-Cola (or Coka-Cola light are the same) with MENTOS........ So be careful !!

 
 
 

Number 13 gets popular among bidders

SANGRUR: The number 13 is often termed inauspicious but this means a lot to Badan Singh of Dhaipei village in Ludhiana. For his SUV, Badan bought the registration number PB 13AB 0013 for Rs 1.13 lakh at an auction held in Sangrur on Thursday. Going a step ahead, Sanjeev Kumar from Jalalabad paid Rs 1.14 lakh for PB 13AB 1313 for his motorcycle. The number 1313 fetched the second highest bidding after the number 0001. Not only this, Punjab finance minister Parminder Singh Dhindsa is too fond of this number; the number on his official sedan being PB 13 Y 1313.
Inderjit Singh of Boparai Kalan in Ludhiana bid Rs 2.71 lakh for PB 13AB 0001 while the number 0002 was bought for Rs 85,000 by Yadwinder.
Bhagwant Singh got 0005 for Rs 75,000. Chirag Bansal spent Rs 55,000 to get 0007, Sandeep Kumar shelled out Rs 41,000 on the number 0008. Sangrur DTO Mohinderpal Gupta said, "Sale of just 10 numbers made the exchequer richer by Rs 8.33 lakh

Khanna City is on fasebook now

Now there's a new way to keep up with your city Khanna's latest news and events – you can visit new  facebook page. Facebook page will also be a great way to meet and connect with other Khannaites, so why not check them out now by clicking the below weblink?

http://www.facebook.com/pages/Khanna-City/292755344139208#!/pages/Khanna-City/292755344139208

HC deadline for Punjab

Chandigarh, April 23
Setting a three-day deadline, the Punjab and Haryana High Court today asked the State of Punjab to give its response on setting up a one-member commission of inquiry, headed by a retired High Court judge, to probe into the illegal occupation of common village land by the higher-ups in the periphery of Chandigarh.
As the matter came up for resumed hearing before the Division Bench headed by acting Chief Justice MM Kumar, an affidavit filed by Punjab Chief Secretary Rakesh Singh was placed before it.
In the affidavit, the Chief Secretary submitted: “If a commission of inquiry is appointed, it would delay the proceedings which are already going on in various courts to retrieve the public land, in our opinion appointment of commission is not required.”
Apparently not satisfied with the reply, the Bench asked the counsel for the Punjab government to seek fresh instructions on the setting up of the commission and inform the Bench on Wednesday.
The Bench, on the previous date of hearing, had made clear its opinion that only a commission could probe the matter independently. But before passing an order, the Bench had asked the state government to respond to the query why a commission should not be constituted.
The case will now come up for further hearing on April 25. The matter was brought to the court’s notice by a Nayagoan resident, Kuldip Singh.
Accusing a senior police functionary of a land-grab bid in Nayagaon, he had sought protection, while praying for the registration of an FIR and a CBI probe into the dealings.
The inquiry was entrusted to the ADGP after Justice Ranjit Singh of the High Court took cognizance of the matter. Justice Ranjit Singh had asked the ADGP to lay emphasis on Nayagaon, Zirakpur, Mohali, Kansal and Koraran areas.
The judge had added: “It would also need investigation to see what is the source of acquisition.” The state has already been admonished by the court for its failure to initiate action for getting government and forest land freed from illegal possession in Nayagaon.
The Bench had also directed the authorities to inform the court about the cases registered and action taken against the illegal occupants, besides submitting details of the action initiated to get the land freed from illegal occupants.

8 IAS, 41 PCS officers shifted

Chandigarh, April 23
The Punjab government today transferred eight IAS and 41 PCS officers with immediate effect.
An official spokesman here said Ravinder Kumar Kaushik, IAS, had been transferred and posted as Special Secretary, Defence Services Welfare, Mohammad Tayyab, IAS, transferred and posted as ADC (D), Bathinda, Parveen Kumar Thind, IAS, transferred and posted as ADC (G), Fatehgarh Sahib, Surpreet Singh Gulati, IAS, transferred and posted as ADC (G), Amritsar, Neelima, IAS, transferred and posted as ADC, Sangrur, Vipul Ujwal, IAS, transferred and posted as SDM, Jalalabad, Rambir, IAS, transferred and posted as SDM, Bathinda, and Sonali Giri, IAS, transferred and posted as SDM, Abohar.

Runaway couples cautioned

Think twice before ‘rebellion marriage’, says High Court

Chandigarh, April 12
Cautioning runaway couples against running down established social norms while racing towards the hymenal altar, the Punjab and Haryana High Court has asked them to “think twice” before according precedence to individual interests over that of society’s.

The assertion by Justice Rameshwar Singh Malik, aimed at easing tension between interests of individuals and a group as a whole, came while dealing with nearly a dozen protection petitions filed on a single day by runaway couples.

In one of the petitions, Kirti Goyal and another petitioner had sought directions to the State of Punjab and other respondents to protect their life and liberty on the ground that they “ had tried to persuade their parents and relatives, but in vain.”

Referring to Supreme Court judgments on the right to life and liberty guaranteed under Article 21 of the Constitution, Justice Malik asserted: “It is equally important to note that freedom of the individual is not absolute, but subject to the established and time-tested social norms of a civilised society.

“Co-existence of freedom of the individual and social control is sine-qua-non (an essential element or condition) for sustainable progress of society and this is also an integral part of our Constitutional philosophy.

“Therefore, though the petitioners are entitled to protection to their life and liberty in the given facts and circumstances of the case, but at the same time, it is also expected of them and other young citizens like them that before running away from their homes for performing this type of rebellion marriage, they must think twice, besides, listening carefully to their parents who are not their enemies, but genuine well- wishera.”

Justice Malik also said: “Let us welcome the dynamic social change and evolution, but only subject to the social control and moral values which are centuries old and have not lost their shine even today ”.

Before parting with the orders in almost all the cases on the issue, Justice Malik said: “It is also made clear that this order shall not entitle the petitioners for any protection against their arrest or continuance of any criminal proceedings, if they are found involved in the commission of any cognisable offence...”

Punjab to ban mobile phones inside jails

Jail Staff to get walkie-talkie sets

Patiala, April 12
Following complaints of illegal use of mobile phones by prisoners, the Punjab Jails Department has decided to completely ban carrying of mobile phones inside the jails. As an alternative, jail officials will be provided walkie-talkie sets to ensure that even they do not carry their personal mobile phones inside the jails.

Sources said while a move of installing jammers inside the jails was still in the pipeline, officials had been briefed about banning the use of mobile phones inside the jails. "Mobile phones will be banned inside jails even for superintendents and others staff who will be provided walkie-talkie sets," they said.

An official said, "The state government's pilot project to install jammers in all jails is yet to see light of the day due to shortage of funds. However, a sum of Rs 4 crore has been earmarked for modernisation of jail equipment, including modern communication devices for jail staff".

In the recent past, over 1,000 mobile phones had been recovered from jail inmates across the state.

In a recent case, allegations were levelled against former SGPC president Bibi Jagir Kaur for allegedly using her mobile phone inside the Kapurthala Jail in violation of the Jail Manual. However, once jammers are installed and walkie-talkie sets are given to the jail staff, such violations will be checked.

The sources said many criminals lodged in jails were allegedly running their gangs from there itself. The Jail Manual stipulates that there is no proper provision to book them for using mobile phone. "Punjab DGP (Jails) Shashi Kant is keen to get funds to buy jammers to curb illegal activities of inmates," said a senior jail officer.

At present, Punjab has seven Central Jails located at Patiala, Bathinda, Ferozepur, Amritsar, Gurdaspur, Jalandhar and Ludhiana, five districts jails located at Nabha, Sangrur, Faridkot, Kapurthala and Hoshiarpur, two open-air jails located at Nabha and Kapurthala, one women's jail at Ludhiana and 10 sub-jails at Fazilka, Majha, Mukatsar, Patti, Ropar, Barnala, Malerkotla, Phagwara, Dasuya and Pathankot. Besides, there is a jail training school located at Patiala.

“We will surely implement many more jail reforms, including banning of mobile phones from inside jails soon,” said DGP (Jails) Shashi Kant.

JAMMING NETWORK

• In the recent past, over 1,000 mobile phones had been recovered from jail inmates across the state
• The government's pilot project to install jammers in all jails is yet to see light of the day due to shortage of funds
• A sum of Rs 4 crore has been earmarked for modernisation of jail equipment, including modern communication sets for jail staff.

India’s first Integrated Check Post (ICP) at Attari

Attari (Amritsar), April 12

Over two years after the laying of its foundation stone, the stage is set for the opening of India’s first Integrated Check Post (ICP) at Attari. The border town is buzzing with activity on the eve of its inauguration ceremony that will see prominent political personalities, diplomats and government officials from the two countries participating in it tomorrow.

Union Home Minister P Chidambaram would inaugurate the ICP at 4 pm. Four more Union ministers, including Anand Sharma (Commerce), Ashwani Kumar (Parliamentary Affairs and Planning), Preneet Kaur (Minister of State, External Affairs) and M Ramachandran (MoS, Home) would also grace the occasion. Punjab Chief Minister Parkash Singh Badal will also be present.

The ICP inauguration will also have dignitaries from across the border, including Pakistan Commerce Minister Makdoom Amin Fahim and Punjab (Pakistan) CM Shahbaz Sharif. Military bands will also perform to add colour to the ceremony.

Border Management Secretary AE Ahmed, who took stock of the preparations here today, said the high commissioners of both the countries would also participate in the event. “Apart from them, Punjab ministers, MPs and MLAs of the area will also be present.” A day before the inauguration, the security forces, including the BSF and the Punjab Police, beefed up security arrangements across the length and breadth of the ICP.

DIG (Border Range) Ram Singh said around 800 policemen have been deployed at the ICP for the programme, besides the three BSF companies that are already guarding the check post.

The long queues of trucks, which were a regular feature on the road leading to the Attari check post, have been cleared and all the trucks awaiting clearance for export to Pakistan have been accommodated inside the ICP, which has a holding area of 500 trucks each for import and export. Final touches are being given to the ‘pandal’ being erected for the inaugural ceremony. The ceremony will see a small gathering of selected people from different walks of life, numbering around 2,000, which is also evident from the size of the ‘pandal’ and the chairs being lined up under it. A separate ‘pandal’ has been put up to facilitate media briefing by the Union ministers after the inaugural ceremony.

Meanwhile, one can sense the euphoria that the ICP has generated in this border town. Balwinder Singh, a third generation porter at the ICP hailing from Attari, said, “It will bring in more employment opportunities for the local residents, besides increasing the volume of trade.” He said his ancestors too worked as porters here and they also remember the times when there was not much trade and they even struggled for two square meals a day.

SALIENT FEATURES OF THE FACILITY

• Total area: 118 acres
• Passenger terminal building: 9,600 square metres
• No. of immigration counters: 8 each for arrival & departure
• No. of Customs counters: 6 each for arrival & departure
• Baggage scanner: 2 each for arrival and departure
• Cargo building: 4,700 sq m
• Import warehouse: 7,400 sq m
• Export warehouse: 3,400 sqm
• Parking for Pakistani trucks: 4,500 sq m
• Parking for import collection Indian trucks: 4,600 sq m
• Area for loose cargo: 18,000 sq m
• Area for future expansion: 99,000 sq m
• Other buildings & facilities: Jatha sheds, dispensary, dormitory and quarantine building, toilet blocks, MT Pool, tourist information centre, vending machines, prayer room & a child-care room
• Security check: Four rummaging sheds (two single bay and two double bay)
• Area lighting and fire fighting system
• Weigh bridges: 80 T-2
• No. of CCTV cameras for security: 230
• Automatic boom barriers: 17

RTE Act applies to all govt, private schools, rules Supreme Court of India

Private unaided minority institutions get exemption
New Delhi, April 12

The government got a shot in its arm today when the Supreme Court upheld the constitutional validity of the Right of Children to Free and Compulsory Education (RTE) Act (2009) and ruled that the law would apply uniformly across India to all government, local bodies and private unaided schools.

By a majority view, a three-judge Bench of Chief Justice SH Kapadia and Justices KS Radhakrishnan and Swatanter Kumar said the Act would apply to all private and minority schools, which get grants from the government. All unaided private schools are also covered under the Act with the exception of unaided private minority schools.

All schools covered by the law will now have to compulsorily reserve in Class I (or nursery at entry level) at least 25 per cent seats of the total strength of that class for children belonging to weaker sections and disadvantaged group in the neighbourhood. Top Delhi institutions, including Sanskriti, Modern School, DPS, Vasant Valley would be covered under the RTE Act.

However, missionary schools in Chandigarh like St John’s, Carmel Convent, St Anne’s and Sacred Heart which get no grants from the government, will be exempted and not have to reserve 25 per cent seats for the weaker sections.

“Missionary schools are in any case enrolling children from the Economically Weaker Sections but with the additional 25 per cent quota, they were feeling extremely burdened. The SC order is a relief,” said Alka Sarin, advocate for Chandigarh’s missionary schools.

The SC’s order came on a bunch of petitions filed by private unaided institutions which argued that the law violated their rights under Article 19(1) (g) of the Constitution which provided them the autonomy to run institutions without government interference.

Justice Radhakrishnan’s dissenting view that the law should not apply to unaided private and unaided minority institutions was overruled by Justices Kapadia and Swatanter Kumar.

The apex court said the law should be viewed as child-centric and not institution-centric. The court also ruled that the judgment would apply from today (Thursday). This means it won’t apply to admissions granted before today and post April 1, 2010 when the Act came into force. The law will thus apply prospectively.

Earlier, the SC had reserved its judgment on August 3, 2011, on petitions filed by the Society for Unaided Private Schools, Independent Schools Federation of India and others who primarily contested 25 per cent quota at entry level.

HRD Minister Kapil Sibal today thanked the apex court for upholding the interests of children before anything else. “The court has clarified a very complex issue. We welcome the court’s view that such legislations should be seen as child-specific and not institution- specific. It’s the future of children that will be secured through the law. We had always held what the SC has today ruled. Every school must now comply,” he added.

The government, however, clarified that madrassas and Vedic schools won’t be covered under the RTE Act and a Bill amending the law would be taken up in Parliament soon to exempt these institutions. “These institutions are not schools as per the definitions of the RTE Act,” Sibal said.

Schools reserving 25 pc seats will be reimbursed expenditure to the extent of per-child-expenditure incurred by the state as a whole or the actual amount charged from the child whichever is less.

ਵਿਸਾਖੀ : ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪੁਰਬ

ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਨੰਦਪੁਰ ਪੀਵਹੁ ਪਾਹੁਲ ਖੰਡੇਧਾਰ ਹੁਇ ਜਨਮ ਸੁਹੇਲਾ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਤਾਂ ਵਿਸਾਖੀ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਨਵ-ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਦਿਵਸ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਚਰਨੁ ਪਾਹੁਲ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਖੰਡੇ ਬਾਟੇ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਛਕਣ ਨਾਲ ਇਕ ਨਵੀਂ ਕੌਮ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਮਿਥਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਬਣੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਹਿਬਰ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਮਗਰੋਂ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੌਮ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਦਿਨ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਸਿਰਜਨਾ ਦਿਵਸ ਦੇ ਸਰੂਪ ਵਿਚ ਨਿਯਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਹੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਆਪ ਆਖਰੀ ਛੋਹ ਦੇ ਕੇ ਨਿਆਰਾ ਰੂਪ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਸਿਰ ਧਰਿ ਤਲੀ ਗਲੀ ਮੇਰੀ ਆਉ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦੀਜੈ ਕਾਣ ਨ ਕੀਜੇ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਹਾੜੇ ਇਕ ਕਠਿਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਰਾਹੀਂ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਮਨੁੱਖ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਵਿਸਾਖੀ ਪੁਰਬ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸਿਮ੍ਰਤੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਗ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੰਨ 1699 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਪੁਰਬ ਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਤਾਦਾਦ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਹੁੰਮ-ਹੁਮਾ ਕੇ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ : ਬੈਸਾਖੀ ਕੇ ਦਰਸ ਪੈ ਸਤਿਗੁਰ ਕਿਯੋ ਬਿਚਾਰ। ਕਿਯੋ ਪ੍ਰਗਟ ਤਬ ਖਾਲਸਾ ਚੂਕਯੋ ਸਰਬ ਜੰਜਾਲ। (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਸੋਭਾ) 1699 ਈ: ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਇਕ ਭਾਰੀ ਦੀਵਾਨ ਸਜ ਗਿਆ। ਕੀਰਤਨ ਉਪਰੰਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾਨ ਮਿਆਨ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਗਰਜ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕੋਈ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਆਸ਼ਿਆਂ, ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ ਲਈ ਜਾਨ ਵਾਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਚੁੱਪ ਛਾ ਗਈ। ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਦੇਣ 'ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਭਾਈ ਦਇਆ ਰਾਮ ਨੇ ਸੀਸ ਭੇਟ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੱਗੇ ਛੋਟੇ ਤੰਬੂ ਵਿਚ ਲੈ ਗਏ। ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ ਬੈਠੀ ਸੰਗਤ ਨੇ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਡਿੱਗਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ। ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਭਰੀ ਕਿਰਪਾਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਫਿਰ ਲਹਿਰਾਈ ਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਸੀਸ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ। ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈ ਧਰਮ ਦਾਸ ਜੀ ਆਏ। ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ (ਉੜੀਸਾ) ਦੇ ਇਕ ਰਸੋਈਏ ਸਿੱਖ ਹਿੰਮਤ ਰਾਇ, ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਦਵਾਰਕਾ (ਗੁਜਰਾਤ) ਦੇ ਇਕ ਛੀਂਬੇ ਮੋਹਕਮ ਚੰਦ ਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ਬਿਦਰ (ਕਰਨਾਟਕ) ਦੇ ਇਕ ਨਾਈ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਚੰਦ ਨੇ ਸੀਸ ਭੇਟ ਕੀਤੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਪੁਸ਼ਾਕੇ ਪਹਿਨਾ ਕੇ ਤੰਬੂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸੰਗਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈ ਆਏ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਛਕਾ ਕੇ ਸਿੰਘ ਦਾ ਲਕਬ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਪਦਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਆਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ। ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਵਿਚ ਇਸ ਅਲੌਕਿਕ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਭਾਵਪੂਰਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਿੰਘਾਸਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰ ਆਏ ਤੇ ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਵੇਖਦੇ-ਵੇਖਦੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਬਖਸ਼ੋ। ਹੁਣ ਜੱਟ, ਗੈਰ-ਜੱਟ, ਉੱਚੇ-ਨੀਵੇਂ ਗੁਰੂ ਚੇਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ: ਉਤਰ ਸਿੰਘਾਸਨ ਜੁਗ ਕਰ ਜੋਰੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲੇਤ ਆਪ ਸੁਖ ਗੋਰੀ। ਬੈਸ ਸੂਦਰ ਏ ਜਾਟ ਅਪਾਰਾ। ਤਾ ਕੋ ਪੰਥ ਮਾਹ ਮੈ ਧਾਰਾ। ਸਭ ਜਗ ਰਾਜ ਤੋਹਿ ਕੋ ਦੀਨਾ। ਪੁੰਨ ਬਿਧਿ ਸੋ ਤੁਮ ਦੋ ਗੁਰ ਕੀਨਾ। (ਗੁਰ ਸੋਭਾ) ਇਹ ਨਿਮਰਤਾ ਭਰੇ ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਪੰਜ ਪਿਆਰੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੁਹਾਡੇ ਚਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਮਰਤਬਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ। ਗੁਰੂ-ਚੇਲੇ ਦੀ ਵਿੱਥ ਮਿਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ : ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਦਿਉ ਸੰਸਾ ਨਾ ਕਰਉ ਇਹ ਪੰਥ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਸਾਜਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਵੀ ਉਸਦਾ ਇਕ ਨਿਮਾਣਾ ਜਿਹਾ ਸੇਵਕ ਹਾਂ। ਸਾਵਧਾਨ ਹੋ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਦਿਉ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣ ਕਰਾਉ ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਛਕਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰਲਾ ਕੇ ਮੇਰੇ ਤੇ ਵੀ ਖਾਲਸਾ ਹੋਣ ਦੀ ਮੋਹਰ ਲਗਾਉ। ਜਿਵੇਂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ: ਜਾ ਵਿਧਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤੁਮ ਗੁਰ ਪਾਯੋ। ਤੈਸੇ ਮੋਹਿ ਮਿਲਾਯੋ ਭਾਯੋ। ਓਤ ਪੋਤ ਗੁਰ ਸਿਖ ਜਦ ਜਾਨੋ। ਜੈਸੇ ਨੋਮ ਗੁਰ ਸੰਗ ਸੋ ਮਾਨੋ। (ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ) ਇਸ ਪਾਵਨ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਬਟਾਲਵੀ ਜੋ ਔਰੰਗਜੇਬ ਦਾ ਖਬਰ-ਨਵੀਸ ਸੀ, ਉਹ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ, ਉਮੈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇਕ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਚੱਲੋ ਇਕੋ ਧਰਮ ਅਪਣਾਉ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਵਿਖੇਵੇਂ ਮਿਟਾ ਦਿਓ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਜਾਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਸ਼ਾਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਜੜ੍ਹੋਂ ਹੀ ਮੁਕਾ ਦਿਓ ਅਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਮਿਲੋ। ਕੋਈ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਵੱਡਾ ਨਾ ਸਮਝੇ ਰਾਮ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਸਿਰਫ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਗੁਰੂਆਂ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਲਿਆਉ, ਸਾਰੇ ਇਕੋ ਖੰਡੇ ਬਾਟੇ ਵਿੱਚੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕੋ ਅਤੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰੋ।' ਫਿਰ ਆਪ ਜੀ ਨੇ ਰਹਿਤ ਮਰਿਆਦਾ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰਵਾਈ। ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ: ਕਰ ਅਰਦਾਸ ਰਹਤ ਕੀ ਭਲੇ। ਪੰਚਾਮ੍ਰਿਤ ਅਡਿ ਪਾਚਉ ਮਿਲੇ। ਜਾਤ ਪਾਤ ਕੋ ਭੇਦ ਨ ਕੋਈ। ਚਾਰ ਬਰਨ ਅਚਵਹਿ ਇਕ ਹੋਈ। ਮਤਿ ਊਚੀ ਰਾਖਹੁ ਮਨ ਨੀਵਾਂ। ਸਿਮਰਹੁ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਸੁਖ ਸੀਵਾਂ।ਗੌਰ ਮੜ੍ਹੀ ਅਰ ਪੰਥ ਅਨੇਕਾਂ। ਆਨ ਨ ਮਾਨਹਿ ਰਾਖ ਵਿਵੇਕਾ। (ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸੂਰਜ ਗ੍ਰੰਥ) ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਖਾਲਸੇ ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਫ਼ੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਤਸੱਵਰ ਅਤੇ ਸਰੂਪ ਹੈ। ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਉਸ ਦਾ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰਾ ਸਭ ਕੁਝ ਖਾਲਸੇ ਦਾ ਹੀ ਹੈ : ਖਾਲਸਾ ਮੇਰਾ ਮੁਖ ਹੈ ਅੰਗਾ। ਖਾਲਸੇ ਕੋ ਹਉ ਸਦ ਸਦ ਸੰਗਾ। (ਸਰਬ ਲੋਹ ਗ੍ਰੰਥ) ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਅਲੌਕਿਕ ਚਮਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਚਮਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੜੀ ਅਸਚਰਜਤਾ ਨਾਲ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਦੇ ਇਸ ਮੁਬਾਰਕ ਅਵਸਰ 'ਤੇ ਮੈਂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਿੱਖ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਨਿਮਾਣੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਪਸਰੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਰਬੱਤ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਖ-ਲੱਖ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਅਵਸਰ ਸਾਡੇ ਲਈ ਆਤਮ-ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਪੜਚੋਲ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਪਾਸ ਅਮੀਰ ਵਿਰਾਸਤੀ ਖਜ਼ਾਨਾ ਜਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ਾਨਾਮੱਤਾ ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਗੌਰਵਮਈ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਬਾਣੀ ਅਤੇ ਬਾਣੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਪੱਕ ਹੋ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਫੁਰਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ: ਰਹਿਣੀ ਰਹੈ ਸੋਈ ਸਿਖ ਮੇਰਾ ਤੂ ਸਾਹਿਬ ਮੈ ਉਸਕਾ ਚੇਰਾ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀ ਸਿਖਰ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ 1699 ਈ: ਦੇ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਮਹਾਨ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵਹਿਣ ਵਿਚ ਵਹਿ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ-ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਅੰਤਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਇਥੇ ਕੁਝ ਉਚੇਚੇ ਨੁਕਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਜਿਹੜੀ ਮੇਰੇ ਜ਼ਿਹਨ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਚ ਉਸ ਦਿਨ ਵਾਪਰਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਸਮੁੱਚੀ ਗੁਰੂ-ਪਰੰਪਰਾ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਤੱਕ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਨਾਲ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਕਾਰਜ ਚਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਛੋਹ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੇ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਹੀ ਜਥੇਬੰਦਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੋ ਗਵਾਹੀਆਂ ਕਾਫੀ ਹਨ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਕਰਨ ਲਈ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਕਿ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਚਲ ਕੇ ਆਏ, ਤਕਰੀਬਨ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਦਿਆਂ ਦਾ ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਣਾ ਇਸ ਗਲ ਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮੁੱਚੀ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਇਕੱਠ ਉਸੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਸੀ ਜਿਹੜੀ ਸਿੱਖੀ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਾਲ ਫੈਲਾਅ ਸੀ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਿਚੋਂ ਪੂਰੀ ਹੋਈ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਵਿਹਾਰਕ ਰੂਪ ਵਿਚ 1699 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆ, ਉਹ ਬੀਜ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਸੀ। ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਮਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੀ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਦੁੱਤੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁੱਖ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਦਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮੁੱਢ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੂਜੀ ਗੱਲ ਮੈਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਉਸ ਮਨੋਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ਦੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਜਿਹੜੀ ਖਾਲਸਾ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਵਾਹ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ-ਬਿੰਦੂ ਸੀ, ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਤੇ ਵਿਤਕਰਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਆਮ ਜਨਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨੇ ਪੈਰਾਂ ਥੱਲੇ ਰੌਂਦਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦਾ ਸੁਖ ਤਾਂ ਕੀ ਭੋਗਣਾ ਸੀ, ਕਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਸੁਖ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਭੋਗਿਆ। ਤਿਰਸਕਾਰ ਤੇ ਬੇਪਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸ਼ਰਤ ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਅਨਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਤੇ ਰੱਬੀ ਇੱਛਾ ਮੰਨ ਲਿਆ ਸੀ। ਕੁਇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਸ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਬਾਜ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਮਾਰੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕੋਈ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ, ਮੇਰਾ ਇਰਾਦਾ ਤਾਂ ਚਿੜੀਆਂ ਪਾਸੋਂ ਬਾਜ ਤੁੜਾਉਣ ਦਾ ਹੈ : ਮੈ ਅਸਪਾਨਿਜ ਤਬ ਲਖੋ ਕਰੋ ਐਸ ਯੋ ਕਾਮ॥ ਚਿੜੀਅਨ ਬਾਜ ਤੁਰਾਯ ਹੋ ਸਸੇ ਕਰੋ ਸਿੰਘ ਸਾਮ॥ ਬਾਜ ਚਿੜੀ ਕਹੁ ਮਾਰ ਹੈ ਏ ਪ੍ਰਭੁਤਾ ਕਛੁ ਨਾਹ॥ ਤਾਤੈ ਕਾਜ ਕੀਓ ਇਹੈ ਬਾਜ ਹਨੈ ਚਿੜੀਆਹ॥ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵਿਚ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਗੁਲਾਮੀ ਓਪਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਪਦੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੋਹ ਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸੁਖਾਂ ਦੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਆਤਮਾ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਮੋਹ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਗੁਲਾਮੀ ਸਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਮਜ਼ਲੂਮ ਬਣ ਕੇ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਾਤ ਵਿਚ ਜਿਊਂਦਾ ਹੈ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਕਸ਼ਟ ਭੋਗਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ, ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੁਖ ਦੇ ਸਾਧਨ ਜੁਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਐਸੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਨੇ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਆਪਾ ਵਾਰਨ ਦੀ ਜਾਚ ਤੇ ਸਮਰੱਥਾ ਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਣਖ ਨਾਲ ਜਿਊਣਾ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੋਜ਼ ਮਰਨ ਨਾਲੋਂ ਇਕ ਵਾਰ ਮਰਨਾ ਕਿਤੇ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਵਾਰ ਮਰਨਾ ਸਦੀਵੀ ਜੀਵਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੱਖਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਸਾਰ-ਤੱਤ ਸੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪੰਜ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਕੇ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਦਾ। ਇਕ ਹੋਰ ਗੱਲ। ਖਾਲਸਾ ਕੌਣ ਹੈ, ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਖਾਲਸੇ ਦੀ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਵੀ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਇਕ ਰਵਾਇਤੀ ਲਿਖਤ 'ਪ੍ਰੇਮ ਸੁਮਾਰਗ ਗ੍ਰੰਥ' ਵਿਚ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਬੜੇ ਢੁਕਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਲਿਖਤ ਦੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ: 'ਸੋ ਕਉਨ ਖਾਲਸਾ ਹੈਨਿ? ਜਿਨ੍ਹੀ ਕਿਨ੍ਹੀਂ ਆਪਣਾ ਤਨੁ ਮਨੁ ਧਨੁ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਕਓ ਸਓਪਿਆ ਹੈ॥ ਕਿਸੀ ਬਾਤ ਦਾ ਉਨ ਕਓ ਹਰਖ ਸੋਗ ਨਾਹੀ॥ ਪਰ ਕਿਸੀ ਦੀ ਆਸਾ ਨਹੀਂ ਕਰਤੇ॥ ਅਰ ਇੰਦ੍ਰੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਕਓ ਜੀਤ ਬੈਠੇ ਹੈਨਿ॥ ਅਰ ਚਿਤਨਵੀ ਆਪਨੀ ਕਓ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਬਿੰਦ ਬਿਖੈ ਰਖਿਆ ਹੈ॥' ਖਾਲਸਾ ਹੋ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਗੁਣ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ, ਇਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਵੀ ਇਸ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਨੇ ਬੜੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਹੈ-ਖਾਲਸਾ ਉਹ ਹੈ ਜਿਹੜਾ 'ਲੋਭ ਨ ਕਰੈ; ਅਹੰਕਾਰ ਨ ਕਰੈ; ਬਹੁਤ ਮੋਹ ਨ ਕਰੈ; ਨਿੰਦਿਆ ਨ ਕਰੈ; ਅਰੁ ਅਸੁੱਭ ਭੀ ਨ ਬੋਲੈ। ਅਰੁ ਐਸਾ ਸੱਤ ਭੀ ਨ ਬੋਲੈ; ਜੋ ਕਿਸੈ ਦਾ ਬੁਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੈ। ਅਰੁ ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ, ਸੁਮਤਿ ਹੀ ਕਰੈ। ਦੁਖਾਵੈ ਕਿਸੇ ਕੇ ਨਾਹੀ। ਮੁਖ ਤੇ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲੈ। ਜੇ ਕੋਈ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਕਹੈ, ਮਨ ਬਿਖੈ ਲਿਆਵੈ ਨਾਹੀਂ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਆਦਰੁ ਕਰੈ, ਭਾਵੈਂ ਕੋਈ ਅਨਾਦਰੁ ਕਰੇ; ਹਰਖ ਸੋਗ ਕਿਸੀ ਬਾਤ ਕਾ ਨਾ ਕਰੈ। ਪਰਾਏ ਦਰਬ ਕਉ ਅੰਗੀਕਾਰੁ ਨ ਕਰੈ। ਧਰਮ ਕੀ ਕਿਰਤਿ ਕਰ ਖਾਇ। ਦਾਤਾ ਗੁਰੁ ਬਾਬਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਹੈ; ਹੋਰਤਿ ਕਿਤੈ ਵਲਿ ਦੇਖੈ ਨਾਹੀ। ਮਟ, ਮੜ੍ਹੀ, ਦੇਵੀ, ਦੇਵਤਾ, ਬੁਤ, ਤੀਰਥ, ਬਰਤ, ਪੂਜਾ-ਅਰਚਾ, ਮੰਤ੍ਰ, ਜੰਤ੍ਰ ਪੀਰ ਪੁਰਸ਼, ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਪੁੱਛਿ ਨ ਲੇਵੈ। ਤਰਪਣ ਗਾਇਤ੍ਰੀ ਸੰਧਿਆ ਹੋਰਤਿ ਕਿਤੈ ਵਲਿ ਦੇਖੈ ਨਾਹੀ। ਮਨ ਆਪਣਾ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਜੀ ਕੇ ਚਰਨਾਬਿੰਦ ਬਿਖੈ ਰਖੈ।' ਕਵੀ ਸੈਨਾਪਤੀ ਅਨੁਸਾਰ ਖਾਲਸਾ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਭਰਮ ਨਹੀਂ। ਭਰਮ ਭੇਖ ਤੋਂ ਨਿਆਰਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੀ ਖਾਲਸਾ ਅਖਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਖਾਲਸਾ ਖਾਸ ਕਹਾਵੈ ਸੋਈ, ਜਾ ਕੈ ਹਿਰਦੈ ਭਰਮ ਨ ਹੋਈ। ਭਰਮ ਭੇਖ ਤੇ ਰਹੈ ਨਿਆਰਾ, ਸੋ ਖਾਲਸਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹਮਾਰਾ। ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ ਦੇ 'ਤਨਖ਼ਾਹਨਾਮਾ' ਵਿਚ ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲੰਮੀ ਫੈਰਿਸਤ ਦਿੱਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਨਿੰਦਾ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਰਣ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਲੜ ਮਰਨ ਵਾਲਾ, ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਭਰਮਾਂ-ਵਹਿਮਾਂ ਦਾ ਨਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਖਾਲਸਾ ਹੈ : ਖਾਲਸਾ ਸੋਇ ਜੋ ਨਿੰਦਾ ਤਿਆਗੈ। ਖਾਲਸਾ ਸੋਇ ਲੜੈ ਹੋਇ ਆਗੈ। ਖਾਲਸਾ ਸੋਇ ਪੰਚ ਕਉ ਮਾਰੈ। ਖਾਲਸਾ ਸੋਇ ਭਰਮ ਕਉ ਸਾੜੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਗੁਰੂ ਪਰੰਪਰਾ ਪੂਰੀ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਵੀ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਨਿਸਚਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਜਥੇਬੰਦਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨਗੇ। ਇਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸੀ ਕਿ 1699 ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਤੇ, ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਸੂਲਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ਉਪਰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ, ਭਰਮ-ਭੇਖ ਤੋਂ ਨਿਆਰਾ ਰਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਚਿਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਟਿਕਾ ਕੇ ਵਿਲੱਖਣ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਵਾਲਾ, ਇਨਕਲਾਬੀ, ਮਰਜੀਵੜਾ, ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ।

ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤਲਵੰਡੀ ਦਾ ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਸਾਖੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਪਾਸੋਂ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹੋਏ। ਪੰਜਾਬ ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਮੇਲਾ ਜਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਲਿਆਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਾਡੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਹੈ, ਸੋ ਮੇਲੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਰੁੱਤਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਚੜ੍ਹੇ ਵਿਸਾਖ ਵਿਸਾਖੀ ਆਈ, ਮੇਲਾ ਵੇਖਣ ਤੁਰੀ ਲੁਕਾਈ, ਇਹ ਪਵਿੱਤਰ ਪੁਰਬ ਵਿਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਸੰਗਰਾਂਦ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸਾਖੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਨੇ ਰੰਗੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਸਾਨ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਨੱਚ ਉੱਠਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਕਣਕਾਂ ਨੂੰ ਦਾਤੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਹੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਓਏ ਜੱਟਾਂ ਆਈ ਵਿਸਾਖੀ, ਕਣਕਾਂ ਦੀ ਮੁੱਕ ਗਈ ਰਾਖੀ। ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਇਸ ਮੇਲੇ ਦੇ ਆਗਮਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ : ਪੱਕ ਪਈਆਂ ਕਣਕਾਂ, ਲੁਕਾਠ ਰੱਸਿਆ, ਬੂਰ ਪਿਆ ਅੰਬਾਂ ਨੂੰ, ਗੁਲਾਬ ਹੱਸਿਆ। ਪੁੰਗਰੀਆਂ ਵੇਲਾਂ, ਵੇਲ ਰੁੱਖਾਂ ਚੜ੍ਹੀਆਂ, ਫੁੱਲਾਂ ਹੇਠ ਫਲਾਂ ਨੇ ਪਰੋਈਆਂ ਲੜੀਆਂ। ਸਾਈਂ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਜੱਗ ਤੇ ਸਵੱਲੀ ਏ, ਚੱਲ ਨੀ ਪ੍ਰੇਮੀਏ ਵਿਸਾਖੀ ਚੱਲੀਏ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਰਾਜਾ ਬਿਕਰਮਜੀਤ ਨੇ ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ ਚਲਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਖਾਸ ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦਿਨ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1699 ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਨਾਲ ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਖੋਖਲੀਆਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਹੀ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੇ ਨਿਹੱਥੇ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਵਾਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 'ਦਾਲ ਰੋਟੀ ਘਰ ਦੀ ਦੀਵਾਲੀ ਅੰਬਰਸਰ ਦੀ', ਜਿਵੇਂ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਹੋਲਾ-ਮਹੱਲਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਲੋਕ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਿਨ ਟੀ. ਵੀ. ਉਤੇ ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 30 ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਵਸਿਆ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਸਬਾ ਹੈ। ਇਹ ਖਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਪੰਜ ਤਖ਼ਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਨੌਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਾਹਦਰ ਜੀ ਅਤੇ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤਕਰੀਬਨ ਨੌਂ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਇਥੇ ਠਹਿਰੇ ਸਨ। ਇਕ ਦਿਨ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਮਿਸਤਰੀ ਉਦੇ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਦੀ ਬਣੀ ਬੰਦੂਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਭੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਆਇਆ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਰਖ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧਿਆ। ਇਥੋਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਬੰਦੂਕ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਦੇਖਣਾ ਹੈ, ਹੈ ਕੋਈ ਜੋ ਮੇਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣੇ? ਤਦ ਭਾਈ ਡੱਲੇ ਦਾ ਕੋਈ ਸੈਨਿਕ ਅੱਗੇ ਨਾ ਆਇਆ ਪਰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਪਿਉ-ਪੁੱਤ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਧੀਰ ਸਿੰਘ ਛਾਤੀਆਂ ਤਾਣ ਕੇ ਖਲੋ ਗਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਗੋਲੀ ਉਪਰੋਂ ਦੀ ਲੰਘਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡੱਲੇ ਦਾ ਮਾਣ ਤੋੜਿਆ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰਵਾ ਕੇ ਸਿੰਘ ਸਾਜਿਆ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਤੇ ਮਾਤਾ ਸੁੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਪੁੱਜੇ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਚਾਰੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦੇ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੇ? ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਧੀਰਜ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਫ਼ਰਮਾਇਆ ਕਿ 'ਇਨ ਪੁਤਰਨ ਕੇ ਸੀਸ ਪੇ ਵਾਰ ਦੀਏ ਸੁਤ ਚਾਰ, ਚਾਰ ਮੂਏ ਤੋ ਕਿਆ ਹੂਆ ਜੀਵਤ ਕਈ ਹਾਜ਼ਰ।' ਇਥੇ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਲਿਖਾਰੀ ਲਾ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿਚ ਦਮਦਮੇ ਵਾਲਾ ਸਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਨੰਦੇੜ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ ਜਥੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਸ ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਜਥੇਦਾਰ ਬਣੇ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਵਾਲੀ ਪਾਵਨ ਬੀੜ ਦੇ ਚਾਰ ਉਤਾਰੇ ਕਰਵਾਏ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਭੇਜੇ ਗਏ। ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੀ ਯਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਵਿਚ ਭੋਰਾ ਤੇ ਬੁਰਜ ਅੱਜ ਵੀ ਇਥੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਖੇ 11 ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ। ਵਿੱਦਿਅਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ 'ਗੁਰੂ ਕਾਂਸ਼ੀ' ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਸਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਦਿਅਲਿਆ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਂਪਸ ਗੁਰੂ ਕਾਂਸ਼ੀ ਕਾਲਜ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਗੁਰੂ ਕਾਂਸ਼ੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਅਕੈਡਮੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪੌਲੀਟੈਕਨਿਕ ਕਾਲਜ, ਯਾਦਵਿੰਦਰਾ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਗਰਲਜ਼ ਕਾਲਜ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਖੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੁਝ ਦੁਰਲੱਭ ਵਸਤਾਂ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਸਾਹਿਬ, ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ, ਤੇਗਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬੰਦੂਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ (ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵਾਲੀ) ਮੋਹਰ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਦਸਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦਾ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਈ ਢੱਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਹਵੇਲੀ 'ਚ ਦੋ ਦਸਤਾਰਾਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ, ਇਕ ਚੋਲਾ, ਇਕ ਪਜ਼ਾਮਾ, ਇਕ ਬਾਜ਼ ਦੀ ਫੋਰ, ਢਾਲ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਨ, ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੇ ਵਸਤਰਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਹਵੇਲੀ ਅੰਦਰ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਪਾਵਨ ਬੀੜ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਈਕਰੋਸਕੋਪ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। 1993-94 ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਏਰੀਏ ਅੰਦਰ ਨਸ਼ੇ, ਸ਼ਰਾਬ, ਮੀਟ ਆਦਿ 'ਤੇ ਪੂਰਨ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ। 1706 ਈ: ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਦਿਹਾੜੇ 'ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਥੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਜੋੜ ਮੇਲਾ ਭਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਆਪੋ-ਅਪਣੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਕਾਨਫੰਰਸਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਤੋਂ ਹਫਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਝੂਲੇ, ਚੰਡੋਲਾਂ ਲੱਗਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝੂਲੇ ਵਿਸਾਖੀ ਤੋਂ ਹਫ਼ਤਾ ਬਾਅਦ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੂਲਿਆਂ 'ਤੇ ਬੱਚੇ, ਨੌਜਵਾਨ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਝੂਟੇ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੂੜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਰ-ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪਾਵਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸੰਗਤਾਂ ਸਰੋਵਰ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਗੀ ਜਥਿਆਂ ਵਲੋਂ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਕੀਰਤਨ ਰਾਹੀਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੀਰਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਕੀਰਤਨ ਸਰਵਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਸਾਖੀ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੰਜ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਮਹੱਲਾ ਕੱਢਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮਹੱਲੇ ਦੌਰਾਨ ਨਿਹੰਗ ਗਤਕੇ ਦੇ ਜੌਹਰ ਤੇ ਹੋਰ ਕਲਾਬਾਜ਼ੀਆਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਮੇਲੇ ਸਾਡੀ ਧਾਰਮਿਕ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਸਾਡੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਅਨੰਦ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਲੇ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅੰਗ ਹਨ। ਮੇਲੇ ਸਾਡਾ ਵਿਰਸਾ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਝਲਕਾਂ ਮਾਰਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਟਾਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਦਾ ਖ਼ੂਨੀ ਸਾਕਾ? ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਲੱਗੇ ਕਰਫਿਊ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਸਵੀਰ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਦੇ ਜਲਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਕਾਂਡ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆਂ ਅੱਜ ਪੂਰੇ 93 ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਗਾਹੇ-ਬਗਾਹੇ ਉਸ ਖੂਨੀ ਸਾਕੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲ ਉਠ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਸ ਸੱਚ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦਾ ਉਹ ਖ਼ੂਨੀ ਸਾਕਾ ਟਾਲਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਸਕਦਾ? ਅਸਲ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਸੰਨ 1857 ਦੀ ਗ਼ਦਰ ਲਹਿਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਹੀ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਤ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇਸ ਸੱਚ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਸਨ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇਸ਼-ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਭ ਸੂਬਿਆਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੀ। ਇਧਰ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਧੁਰਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਵਿਰੁੱਧ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬੰਬ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਨਿਰੋਲ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ। 30 ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 6 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਮੁਕੰਮਲ ਹੜਤਾਲ ਅਤੇ 9 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਚ ਹਿੰਦੂਆਂ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਾਮਨੌਮੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਦਿਵਸ' ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹੁਕੂਮਤ ਲਈ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁਖਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਮਾਇਲ ਇਰਵਿਨ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨੇਤਾਵਾਂ ਡਾ: ਸਤਿਆਪਾਲ ਤੇ ਡਾ: ਸੈਫ਼ੂਦੀਨ ਕਿਚਲੂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰਕੇ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਦੋਵਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਚ ਦਾਖ਼ਲੇ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਉਸੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ 11.30 ਵਜੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਡੀ. ਸੀ. ਦੀ ਕੋਠੀ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਜਦੋਂ ਜਲੂਸ ਹਾਲ ਬ੍ਰਿਜ (ਨਵਾਂ ਨਾਂਅ ਪੌੜੀਆਂ ਵਾਲਾ ਪੁਲ) ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਭੀੜ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾਗਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨਾਲ 20 ਦੇ ਕਰੀਬ ਭਾਰਤੀ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ। ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਉਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੜਕੀ ਭੀੜ ਨੇ ਤੋੜ-ਫੋੜ ਅਤੇ ਲੁੱਟ-ਮਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਥਾਈਂ ਅੱਗ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੌਰਾਨ 5 ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬੇਕਾਬੂ ਹੁੰਦੇ ਵੇਖ ਡੀ. ਸੀ. ਨੇ 200 ਗੋਰਖਾ ਜਵਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਮੰਗਵਾ ਲਏ। ਮੇਜਰ ਮੈਕਡੋਨਲਡ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਹੇਠ 300 ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤੇ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸੇ ਦਿਨ 11 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਜਲੰਧਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦਾ ਕਮਾਂਡਰ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਜਨਰਲ ਰਿਨਾਲਡ ਏਡਵਰਡ ਹੈਨਰੀ (ਆਰ. ਈ. ਐਚ.) ਡਾਇਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। 12 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸਵੇਰ 10 ਵਜੇ ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੇ 125 ਬਰਤਾਨਵੀ ਅਤੇ 310 ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜੀ ਦਸਤਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਗਸ਼ਤ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਗੇਟ ਦੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਥੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਡਾਇਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਥੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਿਸੇ 'ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਤੁੰਰਤ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਕਿ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਢੋਲ ਵਜਾ ਕੇ ਅਤੇ ਪੋਸਟਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਚਾਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਇਕੱਠੇ ਨਾ ਹੋਣ, ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਬਿਨਾਂ ਆਗਿਆ-ਪੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਅੱਠ ਵਜੇ (ਰਾਤ) ਦੇ ਬਾਅਦ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਲੂਸ ਕੱਢਣ 'ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਮਨਾਹੀ ਆਦਿ। ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਇਹ ਚਿਤਾਵਨੀ ਪੋਸਟਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਸਿਰਫ਼ 20-22 ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਲਗਾਏ ਗਏ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਾਕੀ ਕਰੀਬ 80-90 ਫੀਸਦੀ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ-ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾ ਪਹੁੰਚ ਸਕੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਵਿਸਾਖੀ 'ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਨਿਰਵਿਘਨ ਤੇ ਬੇਖੌਫ਼ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਉਧਰ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਚਾਰ ਵਜੇ ਹਿੰਦੂ ਸਭਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ (ਢਾਬ ਖ਼ਟੀਕਾਂ) 'ਚ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਕੇ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਜਲਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ। ਇਸ ਬੈਠਕ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੀ ਚਾਲ ਸੀ. ਐਫ. ਐਨਡਰੀਉ. (ਚਰਚ ਆਫ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਪਾਦਰੀ) ਦੇ ਮੁਖ਼ਬਰ ਹੰਸ ਰਾਜ ਨੇ ਰਚੀ ਸੀ। 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਡਾਇਰ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਫਿਰ ਗਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦੋ ਵਜੇ ਉਹ ਰਾਮਬਾਗ਼ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਗਿਆ। ਉਧਰ ਲੋਕ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਜਲਸਾ ਸੁਣਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਕੋਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਾਈ ਗਈ। ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸ਼ਾਮ ਚਾਰ ਵਜੇ ਜਦੋਂ ਮੁੜ ਦੂਸਰੀ ਵਾਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ਉਥੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਗ਼ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕਾਰ 'ਤੇ ਨਿਕਲ ਤੁਰਿਆ। ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਜਲਸਾ ਪੂਰੇ 4.30 ਵਜੇ ਸੀਨੀਅਰ ਵਕੀਲ ਲਾਲਾ ਕਨ੍ਹਈਆ ਲਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਭਾ ਵਿਚ ਗੋਪੀ ਨਾਥ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਫ਼ਰਿਆਦ' ਪੜ੍ਹੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਡਾਇਰ ਆਪਣੀ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਸਭਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕਰ ਰਹੇ ਡਾ: ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਰਾਇ ਨੇ ਜਲਦੀ ਨਾਲ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਨਾਲ ਡਾਇਰ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਭੀੜ੍ਹ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੀਆਂ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀ ਫੌਜਾਂ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਦੂਸਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਜੋ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਦਮਨਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਸੀ, ਨੂੰ ਅਜੇ ਪੰਡਿਤ ਸ੍ਰੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾਸ (ਸੰਪਾਦਕ ਨਵਾਏ ਵਕਤ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਨੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਡਾਇਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਪੁਜ਼ੀਸ਼ਨ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਡਾਇਰ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਦਸ-ਪੰਦਰਾਂ ਮਿੰਟ ਤੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਕੁੱਲ 1650 ਗੋਲੀਆਂ ਚੱਲੀਆਂ। ਸਰਕਾਰੀ ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 379 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਅਤੇ 1208 ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਮਿਲਟਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 200 ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਯਾਦਗਾਰੀ ਟਰੱਸਟ ਪਾਸ 388 ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। ਮੈਂ (ਲੇਖਕ ਨੇ) ਆਪਣੀ ਪੁਸਤਕ 'ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ-ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਅੱਜ ਤਕ' ਵਿਚ ਜੋ ਸੂਚੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਸ ਵਿਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ 501 ਨਾਂਅ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਹ ਸੂਚੀ 12 ਨਵੰਬਰ 1919 ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਈ ਸੀ। 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਦੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਕਾਂਡ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਇਕ ਸੱਚ ਜੋ ਅਜੇ ਤੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਿਆ, ਉਹ ਇਹ ਸੀ ਕਿ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਹੱਤਿਆ-ਕਾਂਡ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਤਾਂ ਡਾਇਰ ਦੇ ਹੱਥ ਸਬੱਬ ਨਾਲ ਲੱਗ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਕੂਮਤ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਕਰਕੇ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸੀ। 'ਮਹਾਨ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ-ਸ਼ਹੀਦ ਊਧਮ ਸਿੰਘ' ਦੇ ਸਫ਼ਾ 52 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰੀ ਲਾਲਾ ਢੋਲਨ ਦਾਸ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਬਰਤਾਨਵੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਅਮਨ ਬਹਾਲ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀਆਂ) ਹੱਥੋਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਇਕ-ਇਕ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਕ-ਇਕ ਹਜ਼ਾਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਤਦ ਤੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ। ਉਪਰੋਕਤ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 13 ਅਪ੍ਰੈਲ 1919 ਦਾ ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਕਾਂਡ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਫੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਉਸ ਦਿਨ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 'ਤੇ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣਾ ਤੈਅ ਸੀ।

ਸਿੱਖ ਦਸਤਾਰ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਦਸਤਾਰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ

ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਵੱਖਰੀ ਪਹਿਚਾਣ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿਚ ਦਸਤਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਅੱਜ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਦਰਪੇਸ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਦਸਤਾਰ ਲਈ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਰਕੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਛਪਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਸਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਕਲਗੀਧਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1699 ਈ: ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਦੇ ਪਾਵਨ ਅਵਸਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਸਮੇਂ ਦਸਤਾਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦਾ ਅੰਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਦਸਤਾਰ ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਪੰਜਾਂ ਕਕਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੇ ਬਸਤਰਾਂ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਦਸਤਾਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਖ ਦਾ ਸਰੂਪ ਕਿਆਸਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸੌਣ ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਨਿੱਕੀ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾਉਣਾ ਸਿੱਖ ਲਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੇਸਕੀ ਦਾ ਨਾਂਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਦਸਤਾਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕੇਸਕੀ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਿਰ ਨੂੰ ਢਕਣ ਲਈ ਮੁੱਢਕਦੀਮ ਤੋਂ ਹੀ ਪਗੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪਗੜੀ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮੁੱਢਕਦੀਮ ਤੋਂ ਹੀ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾਉਣੀ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਰ ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਤ ਦੇ ਲੋਕ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਵਿਚ ਦਸਤਾਰ, ਪੱਗ, ਪਗੜੀ ਦੀ ਅਹਿਮੀਅਤ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਸਾਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਗਾਥਾ। ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੇ ਦਸਤਾਰ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸਿੱਖ ਸਮਾਜ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਅਜੇ ਵੀ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ੀ ਜਾਂ ਗ਼ਮੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿਚ ਪਗੜੀ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹਾਲੇ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਦਸਤਾਰ ਜਾਂ ਪਗੜੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਵੱਡੇ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਲੜ ਰਹੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਹ-ਟੋਪ ਪਾਉਣ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਦੇ ਡਰ ਵਜੋਂ ਅਜਿਹਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅਸੀਂ ਏਨਾ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇਣ ਦਾ ਬੋਝ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਪਰ ਸਾਡੇ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦਸਤਾਰਧਾਰੀ ਜਵਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਸਿਰ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਵਿਧਵਾ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਪੈਨਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਲਵੇਗਾ। ਸਮੁੱਚਾ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਬਿਨਾਂ ਲੋਹ-ਟੋਪ ਪਹਿਨਣ ਤੋਂ ਦਸਤਾਰਾਂ ਸਜਾ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਸਿੱਖ ਜਵਾਨ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਪਹਿਚਾਣ ਇਸ ਦਸਤਾਰ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਡਾ: ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ 'ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਿਸ਼ਵ ਕੋਸ਼' ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹੋਏ ਦੋਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧਾਂ ਦੌਰਾਨ 83055 ਦਸਤਾਰਧਾਰੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਜਾਮ ਪੀਤਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਲੜਾਈਆਂ ਦੌਰਾਨ 1,09,045 ਸਿੱਖ ਜਵਾਨ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਕੀ ਇਹ ਦਸਤਾਰ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ?

ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ 'ਸਿੱਖ ਦਸਤਾਰ ਦਿਵਸ' ਸਾਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ 'ਦਸਤਾਰ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ' ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਦੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਰ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਵੱਕਾਰ ਦਾ ਮਸਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਦਸਤਾਰ ਸਜਾ ਕੇ ਨੌਕਰੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ 'ਦਸਤਾਰ' ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਦੋਪਹੀਆ ਸਵਾਰੀ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਲੋਹ-ਟੋਪ ਪਹਿਨਣ ਤੋਂ ਛੋਟ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਜਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਰਬਉੱਚਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਕੇ ਹਰ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਚੱਲਣਾ ਪਵੇਗਾ। 'ਸਿੱਖ ਦਸਤਾਰ ਦਿਵਸ' ਸਮੇਂ ਸੁੰਦਰ ਦਸਤਾਰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਵਾ ਰਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਦਸਤਾਰ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ।

ਇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਿਉਹਾਰ

ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਸਬੰਧ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਮੇਲਾ ਦੁਨੀਆ ਭਰ 'ਚ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਇਹ ਮੇਲਾ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੱਕਣ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਹੁਲਾਸ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਕਿਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਸਥਾ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਸਬੰਧ ਦੇਸੀ ਮਹੀਨੇ ਵੈਸਾਖ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਈਸਵੀ ਕੈਲੰਡਰ ਅਨੁਸਾਰ ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨਾ ਅਪ੍ਰੈਲ 'ਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਦਿਨ ਬਿਕਰਮੀ ਸਾਲ ਦੇ ਨਵੇਂ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, 'ਵੈਸ਼ਾਖ. ਵਿਸ਼ਾਖਾ ਨਛਤ੍ਰ ਵਾਲੀ ਜਿਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਹੈ। ਵੈਸ਼ਾਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਵਿਸ਼૮ਾ ਸੂਰਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਵੈਸ਼ਾਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ।' ਭਾਵ ਕਿ ਵਿਸਾਖੀ, ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਬਿਕਰਮੀ ਸਾਲ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ 'ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਲੋਂ ਹਰਿਦੁਆਰ 'ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਨਦੀ 'ਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦਾ ਆਰੰਭ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰਿਦੁਆਰ ਵਿਖੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਅਖਾੜਿਆਂ 'ਚੋਂ ਮੰਡਲੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ 'ਹਰਿ ਕੀ ਪਉੜੀ' ਵਿਖੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ। ਸੰਤ ਮੰਡਲੀਆਂ ਵਲੋਂ ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਕੁੰਭ ਦੇ ਮੇਲੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਗੰਗਾ ਨਦੀ 'ਚ 'ਸ਼ਾਹੀ ਇਸ਼ਨਾਨ' ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਸਬੰਧ 30 ਮਾਰਚ, 1699 ਈਸਵੀ ਦੀ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਸਾਖੀ ਖ਼ਾਲਸਾ ਪੰਥ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਹਾੜਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਰ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿਚ ਤੀਜੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾਲ ਡੱਲਾ ਨਿਵਾਸੀ ਭਾਈ ਪਾਰੋ ਪਰਮਹੰਸ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰੂ-ਜਸ ਸਰਵਣ ਕਰਦੀਆਂ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰੂਪ 'ਚ ਵਿਸਾਖੀ ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਉਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹਾੜ੍ਹੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਢੋਲ ਦੇ ਡਗੇ ਉਤੇ ਕੁੜਤੇ, ਚਾਦਰੇ ਅਤੇ ਛਮਲੇ ਵਾਲੀਆਂ ਪੱਗਾਂ ਬੰਨ੍ਹੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਭਰੂ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਬਣਾ ਕੇ ਕਣਕਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨੱਚਣ ਲੱਗਦੇ। ਘਰ ਆਏ ਦਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਮੌਕੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵੇਚ-ਵੱਟ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਭੰਗੜੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ। ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਨੇ ਇਉਂ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ :
ਤੂੜੀ ਤੰਦ ਸਾਂਭ ਹਾੜ੍ਹੀ ਵੇਚ ਵੱਟ ਕੇ,
ਲੰਬੜਾਂ ਤੇ ਸ਼ਾਹਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕੱਟ ਕੇ। ਕੱਛੇ ਮਾਰ ਵੰਝਲੀ ਆਨੰਦ ਛਾ ਗਿਆ,
ਮਾਰਦਾ ਦਮਾਮੇ ਜੱਟ ਮੇਲੇ ਆ ਗਿਆ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਾਖੀ ਨੂੰ ਵੈਸਾਖੀ ਜਾਂ ਬੈਸਾਖੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ 'ਚ ਇਸ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਨਾਂਅ ਹਨ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਚ ਵੈਸਾਖ ਮਹੀਨੇ ਨੂੰ 'ਵਿਸ਼ੂ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸਾਖੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ 'ਪੁਥਾਂਡੂ' ਤਿਓਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਕਣਕ ਪੱਕਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੈਸਾਖ ਅਤੇ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ, ਸਾਲ 'ਚ ਦੋ ਵਾਰ ਵਿਸਾਖੀ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਕ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਝਰਨੇ ਕੋਲ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਰ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਤਾ ਦੀ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਬਣਾਈ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਲੋਕ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਦੀਆਂ ਕੰਢੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਿਹਾਰ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਵਿਚ ਸੂਰਜਪੁਰ-ਬਾਰਾਗਾਉਂ ਵਿਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉੜੀਸਾ ਵਿਚ ਕੋਨਾਰਕ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਮੰਨਤ ਬਹੁਤ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ 7 ਉਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਵੀ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੀਪੁਰ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਆਸਾਮ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ 14 ਅਪਰੈਲ ਨੂੰ 'ਰੰਗਲੀ ਬਿਹੂ' ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਸੁੰਦਰ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਢੋਲ-ਢਮੱਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਭਰਪੂਰ ਨਾਚ-ਗਾਣੇ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ।
ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ 'ਨਬਾ ਬਰਸ਼ਾ' (ਨਵਾਂ ਸਾਲ) ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਜਾਂ ਨਦੀਆਂ, ਤਾਲਾਬਾਂ ਵਿਚ ਨਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਰੰਗੋਲੀ ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੱਖਣੀ-ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਤਾਮਿਲ ਅਤੇ ਤੇਲਗੂ ਲੋਕ ਵੀ ਵੈਸਾਖ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਰੱਥ 'ਤੇ ਜਲੂਸ ਕੱਢਦੇ ਹਨ। ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਲੋਕ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ 'ਪੂਰਮ' ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਨੇਕਾਂ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸਜੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਾਥੀ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਹਾਥੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਇਕ ਵੱਡੇ ਮੰਦਰ ਕੋਲ ਇਕੱਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ 'ਪੂਰਮ' ਦੋ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪਾਰਟੀ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਜੇ ਪੰਦਰਾਂ-ਪੰਦਰਾਂ ਹਾਥੀਆਂ ਅਤੇ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਵੱਡੇ ਮੰਦਰ ਕੋਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸਾਖੀ ਹਰਸ਼ੋ-ਹੁਲਾਸ ਨਾਲ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਦਾ ਕੋਈ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਅਣਵੰਡੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਥੇ ਵਿਸਾਖੀ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪਾਕਿ ਵਿਚ ਵਿਸਾਖੀ ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੱਕਣ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ 'ਚ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਸੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਥੰਮਨ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਲੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਿਸਾਖੀ ਮੇਲਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਾਹੌਰ 'ਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਲੋਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਅਤੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਫ਼ਸਲਾਂ ਪੱਕਣ 'ਤੇ ਕਾਦਰ ਦੇ ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦਾ ਦਿਹਾੜਾ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਰੀਤ ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਚਲਦੀ ਆਈ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਤਿਉਹਾਰ 1621 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਹਰ ਸਾਲ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਸ਼ੁਕਰਾਨੇ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ' ਦਾ ਦਿਨ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1863 ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਬਰਾਹਿਮ ਲਿੰਕਨ ਨੇ ਬਾਕਾਇਦਾ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਰੇਕ ਸਾਲ ਦੇ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਚੌਥੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਵਿਚ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸੰਨ 1879 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਮਨਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਸਾਲ ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਮੌਕੇ ਖ਼ਾਸ ਪਕਵਾਨ-'ਟਰਕੀ' (ਵੱਡਾ ਮੁਰਗ਼ਾ) ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਿਬਰੂ ਜਾਂ ਯਹੂਦੀ ਲੋਕ 3000 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਉਹ 'ਸੁੱਕੋਟ' (ਸ਼ੁਕਕੋਟਹ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰੇਕ ਪੱਤਝੜ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਰ ਵਿਚ ਵਾਢੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ 'ਮਿਨ' ਦੇਵਤਾ ਦੀ ਖਿਦਮਤ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਬਨਸਪਤੀ ਅਤੇ ਜਣਨ-ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਿਸਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਾਢੀ ਮੌਕੇ ਬਹਾਰ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

Anand Marriage Act gets Cabinet approval

Sikhs will be able to register marriages under 1909 Act 
New Delhi, April 12
Sikh couples will soon be able to get their marriages registered under the Anand Marriage Act, 1909, instead of the Hindu Marriage Act, 1955.
Accepting the long-standing demand of Sikhs, the Cabinet today approved amendments to the Anand Marriage Act, 1909, to provide for registration of Sikh marriages. A Bill to this effect would be introduced in Parliament when the Budget Session resumes later this month.
The Cabinet also approved the introduction of a Bill to amend the Registration of Births and Deaths Act, 1969, to include registration of marriages as well. The move aims at utilising the existing administrative mechanism to maintain marriage records on the lines of records of births and deaths.
The amendment would allow couples to get their marriages registered independent of their religion, though the option of getting marriages registered under the Hindu Marriage Act and the Special Marriages Act would continue.
Though the Law Ministry note in respect of this amendment talked of compulsory registration of marriages, HRD Minister Kapil Sibal clarified, “Those who wish can get their marriage registered under this new law. The issue of mandatory registration will be discussed when the Bill reaches the Standing Committee .”
After Parliament passes the amendment Bill, Sikh marriage certificates won’t be issued under Section 2 of the Hindu Marriage Act (as is the case now). The Cabinet decision comes a year after the government decided to drop the proposal of amending the Anand Marriage Act and Salman Khurshid informed the Rajya Sabha of the decision.
The Tribune was the first to report the move on August 29, 2011, following which the Sikhs began fresh agitations for a demand that had once been approved by the Standing Committee on Law when Veerappa Moily was the Law Minister. But later the move fell flat.
Khurshid recently proposed religion-neutral registration of all marriages — a move which the Sikhs slammed. Former Chairperson of the National Minority Commission Tarlochan Singh wrote a protest letter to Law Minister Salman Khurshid, demanding amendment to the Anand Marriage Act and not a religion-neutral marriage registration law.
“This is the victory of Sikhs; we had fought for this right for decades,” Tarlochan Singh said today. Akali Dal’s Rajya Sabha member Naresh Gujral also welcomed the decision saying. “It’s sad that Sikhs who sacrificed so much for the country had to feel alienated over such a small demand. We thank the PM and the Cabinet as this decision reassures minorities that their interests are protected. We want to congratulate Tarlochan Singh, former MP, who spearheaded the campaign in Parliament.”
In the Cabinet, Information Minister Ambika Soni proposed that the amendment Bill be titled Anand Karaj Amendment Bill, 2012. This title is likely to be retained. So far, marriages amongst Sikhs, Hindus, Jains, Buddhists and other communities, except Muslims, Christians, Parsis and Jews, were covered under the Hindu Marriage Act.

Major step in recognizing Sikh identity
JALANDHAR: Not only has a long pending demand of the Sikh community, of recognizing their own marriage ceremony, been fulfilled with Union Cabinet's nod to Anand Marriage Act, but it has also come as a major step in addressing the issue of their search for an independent identity - which gained momentum some three decades back. 

Even as the Sikhs had their own marriage ceremony, initiated by third Sikh master Guru Amar Dass, and is centered around their holy book Guru Granth Sahib, but their marriages were registered under Hindu Marriage Act. Apart from the issue of identity, this had also been creating problems for NRI Sikhs - who are estimated to be around five million across the globe. 

"In our papers, we state our religion as Sikh but when our sons or daughters marry, they get the marriage certificate from the authority under Hindu Marriage Act. Members of our community have been facing problems due to this and would be at loss to explain this paradox even as the Sikhs don't consider themselves as part of Hindus," said Gurdarshan Singh Basra a UK-based NRI whose son recently married in Punjab. As Sikhs sought amendment in Article 25-B of the constitution - which clubs Sikhs, Jains and Budhists with Hindus - which was also a major demand of Dharm Yudh Morcha launched by Akali Dal and the demand epitomized by P S Badal tearing and burning this article in Delhi in early eighties. The demand for Anand Amarriage Act gained momentum in 2006, when Supreme court mandated registration of all marriages. The Sikhs' representative body, SGPC opposed registration under Hindu marriage Actand demanded that Anand Marriage Act be put in place. The clergy and Sikh groups then raised the demand for a separate marriage Act, after refusing to be clubbed under the Hindu Marriage Act. 

Before that National Commission for Minorities Chairman Tarlochan Singh had started pushing papers in union government in 2003 but things would not move beyond a point. "Nod for Anand Marriage Act is meeting their rightful demand and is a major step in recognizing their independent religious identity which was ordained by the Guru himself. It is heartening that it is coming on the eve of Baisakhi when 10th Sikh master Gur Gobind Singh gave final shape to the formation of Khalsa Panth- an independent religious entity," said former IAS officer and prominent Sikh intellectual Gurtej Singh who had also contributed to the authoring of Anand Marriage Act passed by Pakistan. 

School buses violating Supreme Court guidelines with impunity

School bus without window grill

Ludhiana, April 11

Authorities of various schools, parents of students and drivers of school vans seem to have not learnt any lesson from previous incidents. They continue to violate the guidelines laid down by the Supreme Court for plying school buses.

The condition of school vans has still not changed. Most of them still remain overcrowded. Lack of fire extinguishers and other safety measures continue to play havoc with the lives of children in the city.

Due to the absence of first-aid boxes, safety grills, fire extinguishers and adequate staff, it becomes too risky to send children in such school vans and auto-rickshaws, which are generally overcrowded. Buses of different colours run on roads without the school’s name inscribed on it. Some of the vans run on LPG cylinders. Moreover, many drivers aren’t even aware of the Supreme Court’s guidelines.

Jaswant Singh, father of two children, said, “Every time when something happens with school buses, the incident leaves an impact on the minds of parents.

But bus operators are ready with excuses every time. Fuel price hike is the permanent excuse of the drivers to justify overloading. When we ask them to improve the condition of buses, they demand more money.” Meanwhile, Navita Puri, principal of Kundan Vidya Mandir School, said, “We have our own buses. But private van operators who are associated with us, sometimes, don’t care about the norms. We often conduct meetings with them to make them aware about the traffic rules and guidelines of the government.”

SC GUIDELINESn Buses should be painted yellow n School bus must be written on its rear and front. n It should have a first-aid box. n It must be fitted with a speed governor. n Windows must have horizontal grills. n It should have a fire extinguisher. n The school name and telephone number must be written on it n Both doors should be fitted with secure locks. n There should be space under the seats for school bags. n There must be an attendant in the bus. n Driver should have at least five years experience of driving heavy vehicles. n A driver, who has been challaned more than twice a year for offences like red-light jumping, violation of lane discipline or allowing an unauthorised person to drive, cannot be employed as per Section 2(47) of the Motor Vehicles Act, 1988.

GLADA recently razed 5 out of 114 unauthorised colonies

Ludhiana, April 11
Colonisers and developers have joined hands to seek their political masters’ support, with the Greater Ludhiana Area Development Authority (GLADA) intensifying its crackdown on unauthorised colonies on the periphery of the city after the expiry of one-month notice period.

Upset over demolition of internal development works in five out of 114 unauthorised colonies, which were put on a month’s notice by GLADA on March 1 earlier this week, the Ludhiana Property Dealers’ and Colonisers’ Association has raised a hue and cry that the regulatory action was against what the ruling SAD-BJP coalition had promised in its election manifesto.

Besides taking up the matter with the state government at an appropriate level, the colonisers said they would submit a memorandum to the chief administrator of GLADA tomorrow for seeking an immediate halt to the demolition drive.

If the proliferation of unauthorised colonies in and around the city and total failure of the developers of such colonies to go for compounding on payment of stipulated licence fee and external development charges (EDCs) on the basis of total area of the colony as per the policy formulated by the government for this purpose is any indication, it is easy to gauge that the unscrupulous colonisers and property developers want the regulatory body to close its eyes towards their unlawful activities and give them a free hand to loot the gullible buyers by passing off plots in unlicensed colonies without making adequate provisions for internal and external development and basic amenities.

That the developers of unlicenced (and unauthorised) colonies, especially those who have some connections with the ruling alliance, have chosen to seek shelter under the wings of politicians is also not strange since it is no secret that most of the unauthorised colonies are developed under the patronage of politicians. “It is a matter of record that politicians of all hues put pressure on us as and when we launch a drive against unauthorised colonies or carry out demolitions,” confided an official of the field staff of GLADA.

Additional Chief Administrator of GLADA Jaswant Singh said regulatory actions being taken against unlicenced developer was strictly as per the policy of the government and laid down standard procedures. “Our brief is very clear, we have to implement the policies of the government in letter and spirit and action initiated to check unplanned and unregulated growth will continue in a relentless manner.”

Corruption intolerable, says Sessions Judge

Interaction with lawyers at Bar room

Ludhiana, April 11
Corruption in the judicial system will not be tolerated at any level. If anyone is found to have indulged in it, strict action will be taken.

This was stated by Sessions Judge Gobinder Singh during interaction with lawyers at the Bar room at the district court complex here today.

He said the menace had been eating into the system and the common man was the worst sufferer. He appealed to lawyers to extend full co-operation in eradicating the evil.

He further said instructions had been issued to all judicial officers to respect members of the District Bar Association.

He sought the co-operation of Bar members in not seeking long adjournments so that the disposal of a large number of pending cases was speeded up.

Association president Jagmohan Singh Warraich put forth sentiments of lawyers. He stressed the need to respect Bar members when they appeared in court.

He said junior lawyers should be encouraged. He added that the judicial system could work more efficiently if relations between the Bench and the Bar were cordial.